Robert-Jan de Kort
Architectuur
Projecten Profiel Contact
Laatst waren twee houten schuiframen in mijn kantoor toe aan een flinke onderhoudsbeurt. Maar liefst anderhalve week waren twee vakmannen ermee bezig. Ik heb met plezier gekeken naar de toewijding waarmee ze de oude ramen weer in tiptopconditie kregen. Door de zorg en aandacht die ik waarnam realiseerde ik me: vakmanschap is een harde voorwaarde voor duurzaamheid.
De vakmannen schroefden de dekplanken los waardoor de interne contragewichten werden blootgelegd. Rotte plekken werden weggezaagd en vervangen door nieuw hout. Er werden nieuwe katrollen en extra gewichten geplaatst en het schuifraam werd voorzien van haast onzichtbare tochtstrips. Na dit minutieuze onderhoud kunnen de kozijnen weer jaren vooruit. Elke keer als ik nu het raam openschuif geniet ik ervan dat het schuivende deel weer met één vinger op en neer te bewegen is. De ramen zijn me ineens extra dierbaar.
En dierbaar is duurzaam, schreef voormalig directeur van het Vlaams architectuurinstituut Christoph Grafe ooit in een vlugschrift. Zijn idee is dat de emotionele band van mensen met gebouwen een cruciaal onderdeel is van het duurzaamheidsvraagstuk. Als mensen van een gebouw houden, zorgen ze er beter voor. En als vakmanschap een gebouw dierbaar maakt, is het dus een voorwaarde voor duurzame kwaliteit.
Maar vakmanschap dreigt verloren te gaan. De komende jaren gaan duizenden vakmensen met pensioen. Dit vakmanschapsgat wordt al jaren gevuld door arbeidsmigranten, voornamelijk uit Midden- en Oost-Europa. Zelf ondervond ik dit ook: Slowaken renoveerden mijn honderd jaar oude benedenwoning en Roemenen timmerden mijn recentste project, een volledig houten landhuis, in elkaar. Hoewel ze dus essentieel zijn voor de duurzame kwaliteit van onze gebouwen, is de huidige regering er veel aan gelegen om arbeidsmigranten te ontmoedigen hierheen te komen.
De industrie sorteert ondertussen voor op de terugloop van vakmanschap door bouwproducten te maken die gemakkelijk te installeren zijn en nauwelijks onderhoud nodig hebben. Gebouwen gaan dan steeds meer op Ikea-kasten lijken. Van de beroemdste daarvan, de Pax-kast, verscheen laatst trouwens een nieuw ontwerp, nog meer afgestemd op iemand met twee linkerhanden, die de kast in zijn eentje binnen twintig minuten in elkaar kan zetten. De lichte plankjes hangen nu met plastic koppelstukken aan elkaar en hebben een muur nodig om stabiel te blijven staan. Het bezegelt direct het lot van de kast bij de eerste de beste verhuizing.
De directe relatie tussen arbeidsmigranten en duurzaamheid zou de inzet moeten worden van het politieke debat. Daarbij hoort ook een pleidooi voor gebouwen vol robuuste én onderhoudsbehoeftige bouwproducten waar je zo nu en dan een beetje materiaal aan moet toevoegen om ze weer tiptop te maken. Een handeling die leidt tot waardering, dierbaarheid en duurzaamheid en waarbij arbeidsmigranten onmisbaar zijn. Zonder hun handen aan onze gebouwen zitten we straks opgescheept met een liefdeloze gebouwde omgeving vol wegwerpproducten.
Gepubliceerd maart 2025
Terug naar overzicht