Robert-Jan de Kort
Architectuur
Projecten Profiel Contact
'Na die spiegelende bloempot heeft Rotterdam nu ook een spiegelende drol', grapte een vriend, duidend op het in mei geopende museum Fenix. 'Klopt, typisch Rotterdams', lachte ik. Maar tegelijk vormt die drol een sleutelmoment in onze architectuurgeschiedenis. Fenix wijst een weg uit de afgelopen decennia van bekrompen nationalisme waarin Nederland als architectuurland is verworden tot een dorp.
De internationale focus verdween uit de Nederlandse beroepspraktijk doordat bij veel podia voor mondiale uitwisseling van architectuurcultuur, zoals tentoonstellingen, tijdschriften en lezingen, noodgedwongen de lichten uit gingen. Bouwbedrijven namen de regie over en buitenlandse architecten golden bij hen als zakelijk risico. De grenzen sloten – architectuurland Nederland keerde zich naar binnen.
Zoals een dorp waar inbreng van buiten niet welkom is. Zeker niet als het gaat om cultuurgebouwen, zoals onze musea. Zo wil Museum Boijmans Van Beuningen een bouwdeel van het Belgische architectenbureau Robbrecht en Daem verwijderen, omdat het ‘architectonische schade’ zou berokkenen aan een ouder bouwdeel – ontworpen door de Nederlandse architect Alexander Bodon.
Toen de befaamde Japanse architect Tadao Ando werd aangesteld om Museum Kröller-Müller uit te breiden, werd hij door een tierende collega-columnist weggezet als oud en voorspelbaar – en ook nog eens een man! Diezelfde columnist bepleitte vervolgens om de opdracht aan eigen architectenkroost te gunnen, omdat alleen zij ‘de taal van het land’ zouden spreken en schrijven.
Dit ‘eigen architecten eerst’-standpunt geeft mij koude rillingen. Protectionisme als middel om tot grootsheid te komen: het riekt wel erg naar de retoriek die momenteel wordt gebezigd aan de andere kant van de Atlantische Oceaan.
Tegen deze achtergrond markeert Fenix een omwenteling. De glimmende eyecatcher – geen drol, maar een tornado – is ontworpen door de Chinese architect Ma Yansong en biedt letterlijk en figuurlijk perspectief: de door roestvast staal omgeven wervelwind bevat een looproute naar een uitkijkpunt en nodigt uit tot dwalen en reflectie.
Tegelijk met de opening van het museum opende ook een ‘ouderwetse’ overzichtstentoonstelling over het werk van Ma Yansong en zijn bureau Mad Architects bij het Nieuwe Instituut. Voor het eerst sinds jaren krijgt het brede publiek via zo’n tentoonstelling weer achtergrond bij de ontwerper van een publiek gebouw. Waar staat deze buitenlandse architect voor, hoe is dat zichtbaar in zijn andere projecten, hoe komt dat samen in Fenix?
Het onderstreept eens te meer het belang van het openhouden van de architectuurpodia en het betrekken van het internationale perspectief in het architectuurdebat.
Fenix steekt daarmee een hart onder de riem van particuliere initiatieven zoals de internationale lezingenpodia Talks about architecture en Design by thinking of, en van het zorgvuldig samengestelde tijdschrift waar deze column onderdeel van uitmaakt. De tornado van Fenix rukt de luiken open, jaagt frisse lucht door het dorp en schept ruimte voor kruisbestuiving.
Gepubliceerd september 2025
Terug naar overzicht